TERAPIA POLISENSORYCZNA

OPRACOWANIE JOANNA WARDACKA

Warunkiem prawidłowego rozumienia, rozwoju i uczenia się jest postrzeganie zmysłowe świata. Dzieci oddychają, czują, poruszają się, wąchają, smakują, patrzą i słuchają. Dzięki zmysłom zdobywają nowe i utrwalają wcześniej uzyskane informacje o otoczeniu. Zmysły budują podstawową wiedzę, która zapewnia małym ludziom bezpieczeństwo, rozumienie i uzdalnia do aktywnego kształtowania własnego życia. 

 WZROK

Dzięki wzrokowi możemy obserwować, klasyfikować, różnicować, oglądać, odkrywać, rozpoznawać świat. To oczy sprawiają, że dokonujemy wyboru – patrzymy na to, na co chcemy i czego potrzebujemy. Dostrzegamy tylko to co w danym momencie jest nam przydatne. Widzenia i skupienia wzroku na konkretnym przedmiocie trzeba się nauczyć. 

By umożliwić dziecku właściwe postrzeganie świata stymulacja w obszarze widzenia odbywa się na przykład poprzez:

• śledzenie wzrokiem drobnych przedmiotów – wodzenie za nimi śledzenie poruszającego się światła w zaciemnionym pokoju 
• rysowanie po śladzie, segregowanie przedmiotów, wodzenie wzrokiem za przedmiotami, wypełnianie konturów
• wskazywanie co zginęło 
• zabawy z cieniem
• obserwowanie opadających baniek mydlanych

 SŁUCH

Przyzwyczailiśmy się już do życia w hałasie, który ogarnia nas ze wszystkich stron. Może on pobudzać dzieci, dlatego niezwykle ważne jest nauczenie dzieci słuchania ukierunkowanego i poszerzenie pola ich percepcji. 

Dziecko może nie tolerować określonych częstotliwości, a pewne dźwięki mogą powodować „przeładowanie zmysłowe”. Podczas zabaw musimy uważnie obserwować dziecko i zauważyć które dźwięki działają na nie pobudzająco, a które wyciszająco. Dziecko może ignorować dźwięki lub zatykać uszy, słyszeć ciche dźwięki, na które inni ludzie nie zwracają uwagi. Lub może uwielbiać hałas i stara się być w centrum hałasu.

Stymulacja słuchowa polega między innymi na:

• śpiewaniu piosenek
• graniu na instrumentach
• rytmicznym klaskaniu
• szukaniu pudełek wydających taki sam dźwięk
• szukaniu grającej zabawki

 DOTYK

Skóra jest narządem dotyku o największej powierzchni. Dzięki skórze możemy nawiązać kontakt z otoczeniem. Zwłaszcza małe dzieci poznają otoczenie poprzez dotykanie i odczuwanie.

U niektórych dzieci zmysł ten funkcjonuje nieprawidłowo. Dzieci te mogą przejawiać różnego stopnia obronność dotykową– nie lubią dotykać i być dotykane. Podczas zabaw należy obserwować jaki dotyk dziecko lubi, a jakiego unika. Dzieci  mogą reagować negatywnie na zmiany temperatury lub na dotyk ubrania. Mogą preferować tylko własny dotyk lub wręcz odwrotnie nie reagować na doznania bólowe.

Dzięki stymulacji w obszarze dotyku dziecko różnicuje poszczególne bodźce, a także odczuwa dotyk. Cel ten osiągamy poprzez :

• zabawy w materiale sypkim (kasza, ryż, fasola, kasza, groch, mąka, żwir, piasek, trociny….),
• masażyki ciała różnymi fakturami (materiały, piłki, piłeczki „jeżyki”, balony,…)
• zabawy w basenie z kulkami
• zabawy z materiałem przyrodniczym (kamienie, muszle, szyszki, liście, warzywa, owoce….)
• zabawy z wodą
• zabawy z materiałami o różnej fakturze (gąbki, wata, papier ścierny różnej grubości, sztruks, futerko, gaza, papier karbowany….)
• zabawy z materiałami formowalnymi (plastelina, modelina, masa solna, masa kukurydziana…)
• zabawy z pomocami wibrującymi (wąż, przyrząd do masażu), 
• układanie domina dotykowego

 SMAK I WĘCH

Wiele naszych najmilszych wspomnień dotyczy smaku lub zapachu. Zapachy wpływają na nasz dobry nastrój. Zmysł węchu łączy się nierozerwalnie ze zmysłem smaku. Często na sam zapach jakiejś potrawy, ślinka leci do ust. Dzieci powinny uczyć się doceniać naturalny smak owoców, warzyw i ziół, które wpływają na dobre samopoczucie i zdrowie.

Dzieci mogą nie tolerować zapachu innych ludzi oraz zapachu różnych potraw. Mogą mieć bardzo ograniczony jadłospis i jeść tylko kilka wybranych dań. Lub przeciwnie- mogą poszukiwać różnych doznań zapachowych.

Stymulacja smakowa i węchowa polega na:

• smakowaniu ziół, owoców i warzyw
• określaniu smaku potraw (solenie i słodzenie wody)
• relaksie z wykorzystaniem olejków zapachowych
• szukaniu fiolek z takimi samymi zapachami

 RÓWNOWAGA

Główną rolą zmysłu równowagi jest dostarczanie mózgowi informacji o położeniu ciała w przestrzeni, wpływa on na utrzymanie równowagi, płynność ruchów ciała i właściwą postawę. Odgrywa ważną funkcję w kształtowaniu się mowy, regulując napięcie mięśni niezbędnych do odpowiedniej pracy narządów artykulacyjnych. Prawidłowo funkcjonującego zmysłu równowagi właściwie nie zauważamy. Jego działanie jest niezauważalne i nie zaprząta naszych myśli. Niektóre dzieci mogą mieć nadwrażliwy układ przedsionkowy i wówczas unikają wspinania się, źle tolerują zabawy na huśtawce i karuzeli, boją się wysokości, unikają skakania. Mogą mieć chorobę lokomocyjną, a także zaburzenia snu, lęk przestrzeni, niską samoocenę. Inne dzieci mogą mieć niedowrażliwy układ przedsionkowy i wówczas wykazują wzmożoną aktywność ruchową tzn. silną potrzebę biegania, skakania, huśtania, często doznają  urazów- guzy, zdrapania, siniaki. Mają problemy z koncentracją uwagi, a w okresie nauki mogą mieć trudności z nauką czytania i liczenia, siedzeniem na krześle, nie zapamiętują dłuższych poleceń.

Zabawy, które pobudzają zmysł równowagi to wykorzystywanie różnego rodzaju ruchu, na przykład:

• skoki w miejscu obunóż i jednonóż
• przeskakiwanie przez linę
• obracanie się wokół własnej osi
• skoki na piłce z uchwytem w różnych kierunkach
• zabawy równoważne z wykorzystaniem piłki rehabilitacyjnej
• bujanie się na huśtawkach i hamaku połączone z koncentracją wzroku na przedmiocie
• chodzenie stopa za stopą po ścieżkach, murkach
• chodzeni po krawężnikach
• huśtanie się na huśtawce
• wspinanie się na drabinki.

CELE OGÓLNE:

•  wykorzystanie zmysłów do lepszego zrozumienia funkcjonowania organizmu
•  wykorzystanie spostrzeżeń zmysłowych do sprawniejszego korzystania ze zmysłów (by lepiej widzieć, słyszeć, czuć i smakować) lub podnoszenie poziomu sprawności zmysłów
•  usprawnianie komunikacji ze światem za pomocą zmysłów
•  rozwijanie twórczości, kreatywności i wyobraźni
•  inspirowanie do własnej aktywności
•  wzbogacanie przeżyć i wyobraźni
•  wyrabianie umiejętności koncentracji i uwagi
•  rozładowywanie napięć i relaksacja

CELE OPERACYJNE:

•  dziecko współtworzy i przestrzega zasad zachowania się w Sali Doświadczania Świata
•  dziecko określa jakie cechy przedmiotów poznajemy poszczególnymi zmysłami,
•  dziecko poznaje przedmiot za pomocą wszystkich możliwych dla tego przedmiotu narządów zmysłów,
•  dziecko rozpoznaje usłyszane dźwięki,
•  dziecko przyporządkowuje dźwięki do przedmiotów, osób, zwierząt,
•  dziecko podejmuje próbę odtworzenia/naśladowania słyszanych dźwięków,
•  dziecko podejmuje próby wydawania dźwięków różnymi przedmiotami
•  dziecko określa stopień głośności słyszanych dźwięków posługując się pojęciami: głośno – cicho, głośniej – ciszej,
•  dziecko rozpoznaje i nazywa smaki: gorzki, słodki, słony i kwaśny,
•  dziecko rozpoznaje przedmioty wyłącznie za pomocą dotyku,
•  dziecko opisuje fakturę przedmiotu posługując się pojęciami: np. gładki – szorstki, śliski – nie śliski,
•  dziecko relaksuje się przy muzyce i wśród lamp w Sali Doświadczania Świata

Proponowane zabawy i ćwiczenia w ramach niniejszych zajęć terapeutycznych mają
na celu przyczyniać się do używania wszystkich zmysłów i umożliwiać dzieciom świadome
korzystanie z nich, aby nabyte tą drogą przekonania mogły się utrwalić. Zabawy mają dać
szansę wyrównania strat dzieciom ze środowisk o mniejszej ilości bodźców i zwrócić ich
uwagę na różne subtelności, na to, co delikatne, ciche, dobre, piękne. Przy okazji ćwiczą
również czujność i zdolność koncentracji, pomagają wyciszyć się i odprężyć, uczą
poszanowania środowiska i przygotowują do uważnego obcowania z nim. Otwierają na świat,
pozwalają nawiązać lepszy kontakt z sobą (ze swoimi doznaniami i doświadczeniami) oraz
z innymi.