Biuletyn dla rodzicôw"Agresja u dziecka"

Przedszkole nr61 Integracyjne

im. Wandy Chotomskiej w Bydgoszczy 

Biuletyn Pedagogiczny

  ,,Agresja u dzieci’

Coraz częściej w swojej praktyce spotykam  rodziców, którzy narzekają na zachowanie swoich dzieci. Mówią o agresywnych działaniach w stosunku do rodzeństwa, innych dzieci i do nich samych. Twierdzą, że nie są wstanie już nic z tym zrobić. Nie mają siły zapobiegać takim zachowaniom i na ich dzieci ,,nie działa ani kara ani, nagroda’’, jak powiedziała mi jedna z moich mam. Dlatego w aktualnym numerze biuletynu postanowiłam zająć się tematem zachowań agresywnych. Zamierzam przedstawić rodzaje, formy i przyczyny agresji, jak również pokażę jak postępować z dzieckiem agresywnym.

Ludzka agresja jest złożonym zjawiskiem. Pojęcie agresji odnosi się zarówno do emocji[jak złość, wrogość, nienawiść], jak też do zachowań wobec innych ludzi, które powodują ból, szkody , cierpienie [i fizyczne i emocjonalne]. Przemoc jest aktem przeprowadzonym z intencją zadania cierpienia innej osobie. Właśnie ze względu na intencje rozróżniamy;

a]  agresje instrumentalną, która ma na celu uzyskanie czegoś pożądanego [w przypadku przedszkolaków może to być zmuszanie osoby dorosłej do określonej reakcji] 

b] agresja wroga, której celem jest zadanie bólu, wyrządzanie krzywdy drugiej osobie.

Agresje możemy podzielić możemy podzielić na różnorodne formy. Konkretnie na agresje fizyczną [ powodującą często uszkodzenie ciała]; agresje słowną [ wyzywanie, dokuczanie, poniżanie, plotki, oszczerstwa wobec innych]. 

Przyczyn agresji u dzieci jest kilka, oto niektóre z nich;

1. Najczęściej zachowują się agresywnie, jeśli doświadczają agresji lub są jej świadkami. Wówczas traktują to zachowanie jako ,,normalne’’; często nie wiedząc ,że ten problem można rozwiązać w inny sposób. Związane to jest z mechanizmem społecznego uczenia się. Dzieci naśladują swoich rodziców i opiekunów we wszystkim. Jeśli, więc dorośli używają siły, dzieci uczą się , że bicie , szarpanie ikry ki, są sposobem na rozwiązywanie trudności. Istnieje wiele dowodów na to, że wielu rodziców stosujących kary cielesne wobec swoich dzieci, w dzieciństwie doświadczało przemocy.
2. Chcą w ten sposób zwrócić na siebie uwagę innych .Najczęściej dzieje się tak dlatego, że osoby, na których dziecku zależy, nie zwracają na nie uwagi gdy siedzi spokojne przy stole czy bawi się, ale tylko wtedy gdy bije rodzeństwo lub rzuca jedzeniem. W konsekwencji uczy się, że trzeba się w ten sposób się zachowywać, aby mama i tata zwrócili na niego uwagę. Pamiętajmy, że uwaga rodziców jest najważniejszą nagrodą dla dziecka. Dlatego zwracajmy uwagę na dziecko, wtedy, gdy przejawia zachowania pożądane przez nas – wówczas jest większe prawdopodobieństwo, że zachowanie to będzie pojawiało częściej.
3. Dzieci mogą zachowywać się agresywnie , jeśli ich naturalna potrzeba ruchu zostaje niezaspokojona lub zablokowana.
4. Jeśli zostały zmuszone do rezygnacji z czegoś na czym im zależało, a nikt im nie wytłumaczył, dlaczego to było konieczne.
5. Reagują agresją, gdy czują się niekochane, odrzucone lub gdy w domu pojawiają się trudności. Najczęstszą przyczyną jest lęk, który dzieci odczuwają w postaci silnego napięcia emocjonalnego. Lęk te pojawia się najczęściej w sytuacji braku poczucia bezpieczeństwa i akceptacji ze strony innych, zwłaszcza ważnych i bliskich osób. Najczęstsze przyczyny zachowań agresywnych u dzieci w wieku przedszkolnym, wynikające z sytuacji rodziny to : rozwód rodziców, zazdrość o rodzeństwo, rygorystyczne wychowanie, wyśmiewanie , krytykowanie.

Dziecko, które czuje się uczuciowo odrzucone przez matkę lub ojca, stara się za wszelką cenę zasłużyć na ich miłość lub uwagę, która jest dla niego najlepsza nagrodą.

Sposoby na agresję u dziecka.

W każdej dziecinie życia, lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Tak samo jest z zachowaniami naszych dzieci. Najlepiej jest zapobiegać takim reakcjom. Dobrą metodą jest uprawianie sportu przez dziecko, dużo czasu spędzanego na świeżym powietrzu, które spowoduje rozładowanie energii. Jeśli przyczyna tkwi w rodzinie, warto przyjrzeć się co konkretnie powoduje takie zachowanie dziecka. Czasami wystarczy więcej wspólnego czasu spędzanego z dzieckiem i uwagi z naszej strony ( np. w przypadku zazdrości o rodzeństwo). Jeśli jednak to nie pomaga lub przyczyna tkwi gdzieś indziej warto zasięgnąć porady specjalisty, który dokładniej przyjrzy się problemowi. 

Jeśli dojdzie do eskalacji, czyli zachowanie agresywne się pojawi, najlepiej jest zastosować wyciszenie, czyli doprowadzić do wewnętrznego zrównoważenia emocji. Jedną z technik wyciszania jest technika ,,time out’’. Metodę tą stosujemy, jeśli chcemy, by dziecko przestało zachowywać się w niepożądany sposób, czyli np. agresywnie. Jak ją stosować? 

- wybierz, odpowiednie miejsce w domu, które będzie w zasięgu twojego wzroku i dziecko będzie tam bezpieczne,

- powiedz dziecku , że jeśli nie przestanie się zachowywać w niewłaściwy sposób, to zostanie zaprowadzone w to miejsce, 

- jeśli dziecko nas nie posłucha nas, zabieramy je do pomieszczenia lub miejsca, w którym spędzi kilka minut,

- po zaprowadzeniu dziecka w wybrane miejsce, mówimy dlaczego tam się znalazło, następnie nie nawiązujemy z nim kontaktu wzrokowego ani werbalnego, czekamy do czasu , aż się uspokoi, 

- jeśli dziecko opuszczane miejsce musimy systematycznie odprowadzać je tam, tyle razy ile będzie to konieczne – KONSEKWENCJA to żelazna reguła!,

- gdy zakończy się czas wyciszenia, porozmawiajmy z dzieckiem i przyjmijmy przeprosiny, nie wracajmy już do powodów, dla których znalazł się w izolacji. 

Stosując tą metodę wyciszenia musimy mieć dziecko, cały czas w zasięgu wzroku. Pamiętajmy również, że oprócz konsekwencji, musimy być także spokojni i nie doprowadzajmy, by to emocje kierowały naszym postępowaniem. W ten sposób dajemy sygnał dziecku, że jego zachowanie wywołuje naszą reakcje, czyli jego cel został osiągnięty. Nie należy również nadużywać metody ,, time out’’. Stosujemy ją wtedy , gdy dziecko naprawdę potrzebuje wyciszenia i czasu na przemyślenie swojego zachowania. 

Co jest zakazane w postępowaniu z dzieckiem: 

1. Kategoryczne ocenianie dziecka ( nie wolno używać słów: zawsze, nigdy, np. Ty zawsze jesteś niegrzeczny!’’)
2. Rozkazywanie ( rozkazy budzą po prostu bunt) 
3. Karanie bez wyjaśniania dziecku jego złego postępowania 
4. Klapsy i inne formy kar fizycznych

Chciałabym zatrzymać na ostatniej kwestii.. Kara cielesna, jaką jest również klaps, nie ma żadnej wartości wychowawczej. Biciem dziecka pokazujemy, że jego zachowanie nam nie odpowiada, ale nie dajemy mu szansy, by zrozumiał dlaczego postąpiło nagannie. Zamiast bić należy wytłumaczyć dziecku, dlaczego jego zachowanie nam się nie podoba, jest niewłaściwe. Wymierzajmy karę tylko w ostateczności, jeśli upomnienie nic nie daje. Kara ma być nieprzyjemna, ale nie może być bolesna. Poza tym stosowanie siły jest naprawdę oznaką bezradności rodzica.

Warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest środowisko rodzinne, w którym dziecko ma zaspokojone podstawowe potrzeby, czuje się bezpieczne i jest bezwarunkowo kochane.

Opracowała

Bożena Ossowska 

Informacje pochodzą z materiałów szkoleniowych Fundacji Dzieci Niczyje.