BIULETYN DLA RODZICÓW -JAK KOMUNIKOWAĆ SIĘ Z DZIECKIEM
ANNA PISKORSKA
MARIA ADAMCZEWSKA
JAK SKUTECZNIE KOMUNIKOWAĆ SIĘ Z DZIECKIEM?
Komunikowanie jest jedną z podstawowych czynności, która daje nam możliwość funkcjonowania w społeczeństwie. Wszyscy się ze sobą porozumiewamy na różnych płaszczyznach, w różnych miejscach i sytuacjach. Komunikacja to przekaz pewnej informacji, zdolność do jego odbioru i zrozumienia tego przekazu. Komunikat na płaszczyźnie dziecko-dorosły posiada swoją specyfikę. Warto poznać ją, aby porozumiewanie się z dziećmi było skuteczne i satysfakcjonujące dla obu stron.
- Istota komunikacji w procesie wychowania
Umiejętność porozumiewania się doskonalimy całe życie. Musimy mieć świadomość, że w dużej mierze zależy od tego w jakim środowisku przyszło nam żyć. Wszelkie umiejętności jakie nabyliśmy nie są uniwersalnym zestawem, z którego możemy korzystać przez całe życie. Poszczególne umiejętności komunikacyjne, istotne dla całego procesu komunikowania się, mogą być doskonalone przez całe życie, na drodze ćwiczeń i refleksji. Warto, aby rodzice biorąc pod uwagę jego istotę, w procesie wychowania, starali się wykorzystać wiedzę na temat jego mechanizmów i świadomie dbali o jakość porozumiewania się z dziećmi. Komunikowanie na poziomie rodzic-dziecko jest nacechowane zależnością dziecka od dorosłego i jest to właściwe dla funkcji pełnionych przez rodzinę, czy przedszkole. Dyscyplina, przekazanie wiedzy, ocenianie i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa wymaga relacji hierarchicznej i autorytetu. W przypadku dziecka, uwzględniając prawidłowość rozwojową, hierarchia ta przyjmowana jest przez nie w sposób naturalny. Dziecko postrzega dorosłego jako wzorzec, do którego zachowań, postawy dąży w swoim naśladownictwie. Komunikaty mające funkcje nagradzające, wzmacniające, które służą okazaniu dziecku szacunku, dają możliwość osiągnięcia porozumienia i budowania poczucia jego wartości.
- Błędy w komunikacji
Rozwój technologii, ciągła pogoń za sukcesem i byciu najlepszym, przekładają się na brak czasu, zmęczenie i wiele innych rzeczy, które w konsekwencji chcemy wynagrodzić dziecku za wszelką cenę. Współczesne trendy kulturowe, o których wspomniałam sprzyjają temu, że dziecko jest na uprzywilejowanej pozycji. Nie zapewniają one dziecku prawidłowych wzorców wychowania społecznego. Rodzice, coraz rzadziej zwracają uwagę na wulgaryzmy padające z ust dzieci, co więcej sami publicznie ich używają. Dzieci nie są dyscyplinowane i nie wymaga się od nich poprawnego zachowania, rodzic pozwala na więcej, żeby nie utracić autorytetu w oczach dziecka. Takie zachowanie nie sprzyja budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Dziecko potrzebuje, aby to dorosły wytyczył mu granice, w których może się bezpiecznie poruszać. Musimy pamiętać, że zanim zaczniemy wymagać, sami musimy najpierw dać dobry przykład i wzorzec do naśladowania. Wszelkie błędy komunikacyjne, mają swoje źródło w niepewnych i mało zdecydowanych komunikatach. Dziecko, które potrzebuje zakazu, gdy w swoim postępowaniu przekracza granice, otrzymuje nieśmiałe prośby. W odpowiedzi na tę niepewność i brak zdecydowania, w zachowaniu dziecka pojawia się agresja i bunt. Dorosły nie zachowuje się wówczas adekwatnie do swojej roli, nie jest wzorcem, a komunikacja na tej płaszczyźnie jest nieskuteczna.
Co zrobić, aby skutecznie komunikować się z dzieckiem?
- Zadbaj o techniczne aspekty komunikacji.
Kluczowa jest w tym momencie nasza postawa. Powinniśmy pozostawać w kontakcie wzrokowym z dzieckiem, być zwróconym w jego stronę, aby umożliwić dziecku obserwowanie swojej mimiki. Sposób mówienia, to kolejny aspekt, który jest bardzo ważny. Używaj prostych i krótkich zdań wypowiadanych w umiarkowanie wolnym tempie, wyraźnie dbając o poprawność artykulacyjną. Starajmy się w większości komunikować nasze oczekiwania w formie zdań oznajmiających, które będą wskazywać jak ma się zachować. Jeśli już używamy zdań przeczących rozpoczynających się od słowa „nie”, koniecznie wyjaśniaj, co ma konkretnie zrobić tj. „Alu, nie biegaj po sali! Usiądź na dywanie i pobaw się klockami” W przebiegu naszej komunikacji z dzieckiem ważne jest abyśmy się upewniali, czy dziecko rozumie to, co do niego mówimy, zadając mu krótkie pytania potwierdzające. Dzieci są szczególnie czule na wszelkie komunikaty niewerbalne. Dbajmy o to, by ton głosu, mimika i postawa ciała była zgodna z treścią jaką chcemy przekazać.
- Zadbaj o wysoką kulturę swoich wypowiedzi.
Wszelkie obraźliwe i agresywne wypowiedzi, w żadnym stopniu nie wpływają na zwiększenie efektywności naszej komunikacji. Jeśli dorosły nie okazuje dziecku szacunku poprzez swoje wypowiedzi, może być pewien, że dziecko stawiając sobie rodzica za wzór, prędzej, czy później odpowie mu tym samym.
- Stawiaj jednoznaczne i zdecydowane komunikaty.
W każdej wypowiedzi powinniśmy wyrażać, w sposób konkretny nasze stanowisko. Komunikat musi być krótki, stanowczy, nie może mieć formy prośby. Musi on wprost wynikać z intencji, która ściśle związana jest z dbałością o to, aby dziecko zachowywało się poprawnie. Należy podkreślić fakt, że właściwych rezultatów możemy spodziewać się tylko i wyłącznie, pod warunkiem użycia jasnego komunikatu, przekazanego z należytym szacunkiem i formą. Dziecko chętnie wykonuje polecenia, które są dla niego zrozumiałe i możliwe do wykonania. Pochwała za dobrze wykonanie zadania, buduje pozytywny obraz siebie i wzmacnia poczucie wartości.
- Unikaj pytań typu „Dlaczego…?”
Problemy w komunikacji, często biorą swoją przyczynę w tym, że nie bierzemy pod uwagę faktu, że małe dziecko, nie rozumie jeszcze dobrze wszelkich związków przyczynowo- skutkowych i motywów ich działania. Pytania „dlaczego…?” dodatkowo sugerują intencjonalność czynu dziecka. Ponadto świadczą o bezradności pytającego. W przypadku konfliktów najistotniejsze jest działanie: tu i teraz, aby zapobiec dalszej eskalacji konfliktu. Lepiej w tej sytuacji odnieść się do faktów i poszukać możliwego rozwiązania. Taka postawa nakieruje dziecko na sposób radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Dzięki temu, będziemy przyczyniać się do rozwoju u dziecka myślenia przyczynowo-skutkowego, które jest istotne w procesie skutecznego i efektownego porozumiewania się.
Mając na uwadze istotę komunikowania się w procesie wychowania dziecka warto świadomie podchodzić do tego procesu. Pamiętajmy, o tym aby wsłuchiwać się w treść każdej wypowiedzi, zarówno kierując ją do dziecka, jak i odbierając komunikat, jaki ono do nas kieruje. Wówczas będziemy mogli mówić o skutecznej komunikacji rodzica z dzieckiem.
Bibliografia:
- Goban Klas, T. (1999). Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa -Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN
- Kulczycki E. (2012) Teoretyzowanie komunikacji. Poznań, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM
- Praca zbiorowa pod redakcją Wandy Papugowej „Przedszkolak – książka dla nauczycieli i rodziców” (2019), Kraków, Wydawnictwo Bliżej Przedszkola
- Eichelberger W., Mieszczanek A. „Jak wychować szczęśliwe dzieci” (2014), Warszawa Wydawnictwo: Zwierciadło
